Orta Asya, bölgeyi önemli bir maden kaynağı üssü haline getiren gelişen kara ulaşım bağlantılarıyla Çin’in dış politikasının öncelikli bölgesel yönlerinden biridir. Çin’in aktif politikası olumlu yanları olmakla birlikte Orta Asya cumhuriyetleri için potansiyel tehditler de içermektedir. Çin, Kırgızistan ve Tacikistan’da yatırıma derin bir bağımlılık oluşturmayı başarırken, Özbekistan ve Kazakistan’da ÇHC varlığını istikrarlı bir seviyede tutmaya çalışıyor.
Kazakistan’da Çin Madenciliği Çıkarları
Kazakistan stratejik olarak önemli bir uranyum tedarikçisidir. Çin’in uranyum arzında ülkenin payı, Çin’in toplamının yaklaşık %65’ini oluştururken, Kazakistan’ın yerli üretimi Çin’in enerji ihtiyacının yalnızca %20’sini karşılıyor. CGN Mining, Kazatomprom, Semizbai-U ve Ortalyk ile uranium JV’lerinde %49 hisseye sahip.
Kazakistan’ın yabancı geliştiricilerle ilgili olarak benimsediği gerekliliklere uygun olarak Çin, madenlerin işletilmesi karşılığında yatırım veya teknoloji sağlamalıdır. Kazakistan, yakıt peleti üretim teknolojisini aldı ve iki taraf, yakıt gruplarının üretimi için bir fabrika inşaatına başladı.
Diğer cumhuriyetlere yönelik politikayla karşılaştırıldığında Çin, Kazakistan’daki varlığını sağlamak için yeni yöntemler kullanıyor. Çin Demir Dışı Metal Endüstrisi Yabancı Mühendislik ve İnşaat ve ERG, Kazakistan’da bir elektroliz ve alüminyum izabe tesisi kurmayı planlıyor. Taraflar, Çin’e demir dışı metaller ve ferroalyaj tedariki konusunda anlaşmalar imzaladı.
Çin’in Kazakistan’daki altyapı yatırımı Orta Asya’daki en büyük yatırımdır.
Özbekistan’da Çin Madenciliği Çıkarları
Özbekistan, nüfus artışı ve ekonominin çeşitli sektörlerinin gelişimi açısından Orta Asya’nın en dinamik ülkesidir. SSCB’nin dağılmasından bu yana, ülkede güçlü bir bölgesel liderlik geliştirildi. Bu arzu, enerji bağımlılığı ve denize doğrudan erişimin olmaması ile sınırlıdır. Bu faktörlerin birleşimi, Çin’in Özbekistan’da maden cevheri geliştirme politikasının birçok özelliğini açıklıyor. Özbekistan’ın nükleer enerjiyi geliştirme planları bağlamında, özellikle altyapının geliştirilmesinde ulaşım projelerine ve uranyum madenciliğine katılıma önem verilmektedir.
Tacikistan ve Kırgızistan’a yönelik son derece bağımlı politikayla karşılaştırıldığında, Çin, Özbekistan’daki yatırım varlığının seviyesini kontrol etmek istiyor. Bu, Çin’in acil çıkarlarını etkileyen alanlar için geçerlidir.
Özbek Almalık Madencilik ve Metalurji Kombinesi (AMMC), platin, renyum, paladyum, gümüş, altın üretimi için patentlere sahiptir ve Orta Asya’daki en büyük bakır üreticisidir. 2021’de, 5,36 trilyon Soum (yaklaşık 560 milyon ABD Doları) değerinde ülkedeki en yüksek ikinci verimi gösterdi. 2022’de madencilik ve metalurji endüstrileri için mühendislik teknolojileri ve ekipmanları konusunda uzmanlaşmış Çinli B Grimm ve AMMS) bir işbirliği muhtırası imzaladı.
Diğer bir Özbek örneği, uranyum üretiminin %99’unu ihraç eden Navoi Mining and Metallurgical Combine’dır (NMMC). 2022’de, önemli bir değer artışı zemininde, şirket bir halka arz gerçekleştiriyor. China General Nuclear Power Corporation (CGNPC), 2008’den beri NMMC’den uranyum satın alıyor ve şu anda bu girişimde pay sahibi olmak istiyor. JPMorgan Chase, Citi, Société Générale, Credit Suisse, Deutsche Bank konsorsiyumunun bir parçası olarak Çin bankası ICBC Standard, NMMC’ye yatırım programının uygulanması için yaklaşık 1,2 milyar ABD doları tutarında bir kredi sağladı. Çin tarafı, dünya fiyatlarından çıkarılan uranyum satın almak için bir ön alım hakkına sahiptir.
Kaynak: İpek Yolu Brifingi
